ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ 30% ΕΚΠΤΩΣΗ ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ:
Μια γυναίκα που μεταμφιέστηκε σε άνδρα, έκρυψε την πραγματική της ταυτότητα και κατέλαβε τον παπικό θρόνο. Η θρυλική ιστορία της πάπισσας Ιωάννας έχει προσελκύσει για περισσότερο από οκτώ αιώνες τώρα το ενδιαφέρον θεολόγων, ιστορικών, λογοτεχνών, φιλολόγων και καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο. Για το ελληνικό κοινό είναι κατεξοχήν συνυφασμένη με το εμβληματικό έργο του Ροΐδη(1866). Δεν είναι όμως το μόνο. Το 1931 η δραστήρια επτανήσια Μαριέττα Γιαννοπούλου- Μινώτου δημοσιεύει σε συνέχειες στο αθηναϊκό λογοτεχνικό περιοδικό Εβδομάς τη δική της εκδοχή της ιστορίας, την οποία συστήνει μάλιστα στο κοινό ως την αυθεντική. Έκτοτε το κείμενο της παραμένει στην αφάνεια.
Ποια είναι η αυθεντική ιστορία της πάπισσας Ιωάννας σύμφωνα με τη Μινώτου; Πώς φωτίζει τα κίνητρα και τις πράξεις της αινιγματικής ηρωίδας μια συγγραφέας που στα εικοσιένα της εξέδωσε το πρώτο φεμινιστικό περιοδικό της Ζακύνθου; Ογδόντα χρόνια από την πρώτη της κυκλοφορία, έρχεται και πάλι στο φως η άγνωστη αυτή μυθιστορηματική βιογραφία, η οποία ρίχνει μια διαφορετική ματιά στο διαβόητο μύθο της πάπισσας.
Η εισαγωγή της Πέρσας Αποστολή διερευνά τους όρους της πρώτης δημοσίευσης του κειμένου, τη σχέση του με τη διεθνή και εγχώρια «οικογένεια» της Πάπισσας, και τους αφηγηματικούς τρόπους με τους οποίους η συγγραφέας μεταπλάθει και ανασημασιοδοτεί την αμφιλεγόμενη μορφή της ηρωίδας.
Για την συγγραφέα:
Γεννήθηκε το 1900 στη Ζάκυνθο. Μόλις στα εικοσιένα της χρόνια εξέδωσε στη Ζάκυνθο το πρώτο φεμινιστικό περιοδικό με τίτλο ” Εύα Νικήτρια”. Γνωστή και με τα ψευδώνυμα «Επτανήσια» ή «Χειραφετημένη», συνεργάστηκε με πολλά έντυπα της Αθήνας, της Περιφέρειας και του Εξωτερικού.
Το συγγραφικό της έργο αποτελείται από 600 περίπου δημοσιεύματα (διηγήματα, βιογραφίες, μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, φιλολογικές, ιστορικές, λαογραφικές κ.α. μελέτες, άρθρα, κριτικές, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και μεταφράσεις).
Υπήρξε συνδιευθύντρια του σπουδαίου πανελλήνιας κυκλοφορίας περιοδικού “Ιόνιος Ανθολογία”(1927-1935), μαζί με τον σύζυγο της , τον λόγιο Σπύρο Μινώτο, και αρχισυντάκτρια του επίσης σημαντικού περιοδικού “Επτανησιακά Γράμματα”(1950-1951).
Συμμετείχε ενεργά σε πνευματικούς επιστημονικούς κ.α. συλλόγους στην Αθήνα και στη Ζάκυνθο, υποστήριξε σθεναρά την προσπάθεια αφύπνισης και βελτίωσης της κοινωνικής θέσης της γυναίκας και συνέβαλε με κάθε τρόπο στη μελέτη και διάδοση του πολιτισμού και των γραμμάτων των Επτανήσων.
Τέλος , με δική της πρόταση καθιερώθηκαν από το 1932 οι εβδομάδες ελληνικού βιβλίου.
Πέθανε το 1962 στην Αθήνα.
Για περισσότερες πληροφορίες ξεφυλλίστε εδώ το πρώτο αφιέρωμα που έγινε στη Μαριέττα Γιαννοπούλου -Μινώτου στο τεύχος Νο 3 του περιοδικού “Περίπλους”:
http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=24988&code=8857
Για την επιμελήτρια:
Η Πέρσα Αποστολή γεννήθηκε στη Ρόδο. Είναι απόφοιτη Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών(B.A Ph.D) και του King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου(Μ.Α). Από το 2003 εργάζεται ως μέλος Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Έχει διδάξει ως ειδική επιστήμονας στα πανεπιστήμια Πελοποννήσου και Πατρών και έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα του κέντρου Ελληνικής Γλώσσας και της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, Έχει λάβει μέρος σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια, ενώ μελέτες της έχουν δημοσιευτεί σε έγκυρα ελληνικά και διεθνή περιοδικά. Είναι τακτικό μέλος της ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας.
Απόσπασμα από το βιβλίο:
Η Ιωάννα εξακολουθούσε πάντα τα μαθήματα με το σοφό Ραμπάν Μάουρ• πάντα με τον ίδιο ζήλο μάθαινε κείνη, και πάντα με τον ίδιο ζήλο δίδασκεν αυτός. Και εξακολουθούσε πάντα η ίδια ακατανίκητη, μα και ανεξήγητη συμπάθεια του Ραμπάν Μάουρ προς τον νεαρό πάτερ Ιωάννη. Ο ενθουσιασμός του μια μέρα ξεπέρασε τα όρια τόσο, που σε μια στιγμή θέλησε να τον δείξει, χαϊδεύοντας τον πάτερ Ιωάννη στο κεφάλι. Ήταν απρόοπτη η κίνηση και γίνηκε με κάποιαν αδεξιότητα. Η Ιωάννα πάλι, που είχε δώσει όλη της την προσοχή στα όμορφα λόγια του δασκάλου της, δεν πρόφτασε να προλάβει τη χειρονομία του. Είχε γοητευθεί απ’ τους επαίνους του και ρουφούσε άπληστα τα ενθουσιώδη λόγια που της έλεγε ο Ραμπάν Μάουρ:
— Συ παιδί μου θα γίνεις μεγάλος σοφός μια μέρα. Θα κυβερνήσεις τον κόσμο. Θα ξεπεράσεις όλους μας. Κι εγώ θα το ‘χω καύχημα στα γερατειά μου πως εσύ στάθηκες ο μόνος αντάξιος μαθητής μου. Είμαι σίγουρος πως θα με ξεπεράσεις, θ’ ανεβείς πολύ ψηλά. Και μια μέρα, ποιος ξέρει;… Ίσως η Αγία Πόλις γίνει δική σου. Έχω πολλές ελπίδες για σένα. Όταν ο πατέρας βλέπει να μεγαλώνει το παιδί του και να γίνεται ένας δεύτερος εαυτός του, έτσι κι εγώ θα συμμερίζομαι τη δόξα σου, θα χαίρουμαι μαζί σου γιατί κι εγώ θα ‘χω συντελέσει σ’αυτή.
Σ’ αυτά τα λόγια ακριβώς, τρέμοντας κάπως από τη συγκίνηση του ενθουσιασμού χάιδεψε το κεφάλι της Ιωάννας, πατρικά. Και κείνη απρόσεχτη για μια στιγμή ξέχασε, πάνω στο μεθύσι της χαράς της, να τον εμποδίσει. Η κουκούλα του μοναχού γλίστρησε, και στους ώμους της έπεσε ένας καταρράκτης χρυσών μαλλιών. Μέσα στο ξανθό φωτοστέφανο της ομορφιάς της αποκαλύφθηκε η Ιωάννα…Η πρώτη εντύπωση του Ραμπάν Μάουρ ήταν περίεργη• θα ‘λεγε κανείς πως το περίμενε. Στο πρόσωπό του ζωγραφίσθηκε ένα χαμόγελο ευχαρίστησης κι ικανοποίησης. Καμιά μομφή, έστω και τυπική, για την παράνομη διαμονή της στο μοναστήρι. Έπειτα, αυτά συνέβαιναν, καθώς αναφέραμε, κάθε μέρα, αδιάφορο αν ήταν παράνομα. Κι έτσι το μόνο που φανέρωσε ο Ραμπάν Μάουρ ήταν μια χαρούμενη, μια πολύ χαρούμενη έκπληξη. Θέλησε να επαναλάβει το χάδι του…
Η Ιωάννα όμως τον απώθησε απότομα. Εξακολουθούσε πάντα να είναι η ανυπόταχτη φύση που δεν υποχωρεί σε τίποτα, που δεν εννοεί να σκλαβώσει την ελευθερία της θέλησής της, έστω και μπροστά στη φοβερότερη ανάγκη. Θα προτιμούσε να θυσιάσει το κεφάλι της, παρά να έρθει σε συμβιβασμούς με τον εαυτό της. Κι έτσι, μόλο που η άρνησή της στα χάδια του Ραμπάν Μάουρ ισοδυναμούσε με πρόκληση χιλίων κινδύνων, τον απώθησε υπερήφανα μ’ αγανάχτηση, όπως άλλοτε τον πάτερ Ευλάλιο στο πατρικό της κήπο. Εγνώριζε ωστόσο ότι θα ‘μενε άστεγη, ότι θα υποβαλλόταν στο διωγμό μαζί με τον καλό της, ότι θα ‘ταν υποχρεωμένη να βαδίσει προς το άγνωστο. Μα το προτίμησε. Στις απειλές του Ραμπάν Μάουρ, δεν έκαμε άλλο παρά ν’ ανοίξει την πόρτα και να τραβήξει έξω με ορμή, καλώντας βιαστικά το νέο της Φούλδας…
Συγγραφέας: Μαριέττα Γιαννοπούλου-Μινώτου
Εισαγωγή-Φιλολογική επιμέλεια: Πέρσα Αποστολή
Έτος έκδοσης: 2011
ISBN: 978-960-438-127-2
Τιμή:13€
Σελίδες: 186
25 Απριλίου 2012
#1
Μαριέττα Γιαννοπούλου-Μινώτου
«Η αυθεντική ιστορία της
Πάπισσας Ιωάννας»
Εισαγωγή-Φιλολογική επιμέλεια
Πέρσα Αποστολή
Εκδόσεις Περίπλους
2012
Δεν κυνηγάμε εμείς τις επετείους, τα βιβλία έρχονται και μας τις θυμίζουν. Την επέτειο της συμπλήρωσης πενήντα χρόνων από το θάνατο της Μαριέττας Γιαννοπούλου-Μινώτου, στις 27 Απριλίου 1962, την υπενθυμίζει η έκδοση της μυθιστορηματικής βιογραφίας, που συνέγραψε για την Πάπισσα Ιωάννα, χωρίς, ωστόσο, η επέτειος να μνημονεύεται ως αφορμή της έκδοσης.
Προ διετίας, η φιλόλογος και ερευνήτρια Πέρσα Αποστολή, σε συνέδριο, που αφορούσε τις «Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο από το 1204 έως σήμερα», είχε παρουσιάσει το συγκεκριμένο έργο της Μινώτου ως «Μια άγνωστη λογοτεχνική μετάπλαση ενός διαβόητου μύθου».
Ο εντοπισμός του, όπως εξηγούσε, ήταν ένα από τα ευρήματα της έρευνας για “τη γυναικεία εικαστική και λογοτεχνική παρουσία στα περιοδικά λόγου και τέχνης”, που έγινε στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος για το Φύλο. Πράγματι, σε αθηναϊκό περιοδικό δημοσιεύτηκε η εν λόγω μυθιστορηματική βιογραφία. Συγκεκριμένα, στο εβδομαδιαίο ποικίλης ύλης «Εβδομάς», το οποίο, ωστόσο, δεν συμπεριλαμβάνεται στα «Περιοδικά λόγου και τέχνης», που βιβλιογραφήθηκαν από την ερευνητική ομάδα του Χ .Λ. Καράογλου, ούτε στην ευρύτερη καταγραφή της πρόσφατης «Εγκυκλοπαίδειας του ελληνικού Τύπου». Το μόνο λογοτεχνικό περιοδικό με αυτόν τον τίτλο, που φαίνεται ότι συγκράτησε η Ιστορία, είναι το παλαιό του 19ου αιώνα. Η «Εβδομάς» των Φώτου Γιοφύλλη και Ντόλη Νίκβα και το «Μπουκέτο», που αποτέλεσαν τον οικογενειακό Τύπο στο μεσοπόλεμο, αποκλήθηκαν λαϊκά περιοδικά και αποκλείστηκαν, παρά τα πολλά και εκτενή δημοσιεύματα συγγραφέων, οι οποίοι καταγράφτηκαν στο λογοτεχνικό δυναμικό.
Η δημοσίευση της μυθιστορηματικής βιογραφίας της Μινώτου ξεκίνησε σε ένα μαγιάτικο τεύχος του 1931, με εξώφυλλο, το λιθογραφικό πορτρέτο μιας γυναίκας, της οποίας την περιγραφή συνόψιζε η λεζάντα με το στίχο, «Γυναίκες, που κυττάτε στο κενό με βλέμμα ξεχασμένο!…», του Κώστα Ουράνη, από το ποίημα «Περαστικές». Σε εκείνο το τεύχος, όπως ανακοίνωναν οι εκδότες, άρχιζε η δημοσίευση “τριών θαυμασίων αναγνωσμάτων”. Η «Πάπισσα Ιωάννα» προτασσόταν και ακολουθούσαν το «Αντίο αγάπη!…» της ιταλοελληνίδας (από ναπολιτάνο πατέρα και πατρινιά μητέρα) Ματθίλδης Σεράο και «Οι έρωτες του Μπαρταλιάν» του δημοφιλή τότε γάλλου Μιχαήλ Ζεβάκο. Συμπτωματικά, και οι τρεις συγγραφείς ήταν μυθιστοριογράφοι και δημοσιογράφοι, που είχαν εκδώσει και δικά τους έντυπα. Το μυθιστόρημα της Μινώτου, κράτησε την πρωτοκαθεδρία ολόκληρο το καλοκαίρι, με επίλεκτη εικονογράφηση, που συμπλήρωνε τα ιστορούμενα. Πολλά από τα χαρακτικά προέρχονταν από το βιβλίο του Φιορέττι για την Πάπισσα Ιωάννα, το οποίο η Μινώτου αναφέρει ως μια από τις βασικές πηγές της συγγραφής. Η «Πάπισσα Ιωάννα» ολοκληρώθηκε σε 18 τεύχη, στις 19 Σεπτεμβρίου, ενώ τα άλλα “δυο αναγνώσματα” συνεχίζονταν. Να σημειώσουμε ότι οι δυο ξένοι συγγραφείς ήταν γεννημένοι περί τα μέσα του 19ου αιώνα και τα μυθιστορήματά τους, στο πρωτότυπο, είχαν προ πολλού εκδοθεί σε βιβλίο. Τότε η Μινώτου ήταν τριάντα ενός ετών και αυτή ήταν η πρώτη μυθιστορηματική βιογραφία που δημοσίευε. Παρότι, αργότερα, θα πρέπει να είχε την δυνατότητα, δεν την εξέδωσε σε βιβλίο.
Το πιθανότερο είναι να κατέφευγε στο Διαδίκτυο, και καθώς πρόκειται για συγγραφέα, να αναζητούσε στοιχεία στην ιστοσελίδα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Εκεί, θα εύρισκε την πληροφορία ότι η Μινώτου συμμετείχε στο συλλογικό τόμο «Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στον εικοστό αιώνα», που μπορεί και να μην τον παραξένευε. Ωστόσο, η επόμενη πληροφορία, ότι επιμελήθηκε τόμο με πρακτικά διημερίδας, που έλαβε χώρα στις 18-19 Μαΐου 2005, μάλλον θα κλόνιζε την εμπιστοσύνη του στο διαδικτυακό σύμπαν.
Από μια άποψη, το σφάλμα εκείνων που έγραψαν το λήμμα είναι ασήμαντο. Απλοποίησαν τα επίθετα δυο γυναικών συγγραφέων, παραβλέποντας το πατρικό συνθετικό του επωνύμου της πρώτης και το συζυγικό της δεύτερης, με αποτέλεσμα να συγχωνευτούν τα έργα της γιαγιάς με αυτά της εγγονής, που τυχαίνει να είναι υπεύθυνη του ιστορικού αρχείου του Ιδρύματος «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής». Πάλι καλά, που δεν αναφέρουν πως συμμετείχε και στο συλλογικό τόμο του 2008 «Το οδοιπορικό ενός συλλέκτη» ή, ακόμη, πως έγραψε την εισαγωγή του λευκώματος, τα «Ελληνικά κεντήματα», που εκδόθηκε από την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία, στην οποία η συγγραφέας ήταν μέλος. Και γιατί όχι, αφού και στις δυο εκδόσεις συμμετέχει μια Μινώτου, κι αυτή με δυο επώνυμα. Αλλάζει, βεβαίως, το μικρό όνομα, γίνεται Μαρία, καθώς, αυτή τη φορά, πρόκειται για τη νύφη της συγγραφέως. Αλλά τι Μαρία τι Μαριέττα; Άλλωστε και την Γιαννοπούλου-Μινώτου ως Μαρία και Μαριέττα την αναφέρει η εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Larousse-Britannica, που, κατά τα άλλα, ακολουθεί τη συμπιληματική λογική του Διαδικτύου. Συμφύρει όλους τους ανήκοντες στην ευγενή οικογένεια των Μινώτων σε ένα λήμμα, το οποίο ξεκινάει από έναν Λαυρέντιο του 12ου αιώνα και καταλήγει με τη διαζευγμένη σύζυγο του τελευταίου Μινώτου, του Σπυρίδωνα. Από μια άποψη, ίσως και να ταιριάζει σε μια φεμινίστρια, όπως η Μινώτου, να προτάσσεται όλων των ιδιοτήτων της εκείνη της διαζευγμένης. Πάντως, σαν μια γνήσια χειραφετημένη γυναίκα, κατά την δεκαετή έγγαμη περίοδο, δεν ανέστειλε την πολύπλευρη δραστηριότητά της, αντιθέτως εξέδωσε τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία της.
Όπως και να έχει, τουλάχιστον στην ιστοσελίδα του Ε.ΚΕ.ΒΙ. και στην Εγκυκλοπαίδεια αναφέρεται, ενώ στις ιστορίες της λογοτεχνίας δεν επιβιώνει κανένα ίχνος της. Ούτε καν σε εκείνη του Νίκου Παππά, που συγκεντρώνει σε δυο κεφάλαια ποιήτριες και πεζογράφους, ανεξάρτητα από γενιές, σαν μια μειονότητα, που πρέπει κάπου να στεγαστεί. Ωστόσο, χάρις στις συνεργασίες της σε διάφορα περιοδικά, αναφέρεται στη γραμματολογία του Αλέξ. Αργυρίου και τις βιβλιογραφίες περιοδικών. Ανεξάρτητα αν τα περιοδικά, στα οποία πρωτοστάτησε, δεν μνημονεύονται. Ούτε το νεανικό «Εύα Νικήτρια», που εξέδωσε στην Ζάκυνθο κατά τη διετία 1921-1923, ούτε τα «Επτανησιακά Γράμματα» του Βάσου Φωκά, που κυκλοφόρησαν την περίοδο 1950-1951 και στα οποία είχε την αρχισυνταξία. Το μόνο που αξιολογείται είναι η «Ιόνιος Ανθολογία», το οποίο εξέδωσε με τον σύζυγό της το 1927 και το διηύθυνε μέχρι το 1935, που χώρισε. Και αυτό, πάντως, παραλείπεται στην προαναφερθείσα «Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού Τύπου».
Στην εισαγωγή της Αποστολή, δίνεται μια συνοπτική εικόνα του συγγραφικού έργου και της πνευματικής δράσης της Μινώτου. Όταν, ωστόσο, αναφέρει τα περί εντοπισμού της «Πάπισσας Ιωάννας», δεν ακριβολογεί. Δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη έρευνα για να ανακαλυφθεί το δημοσίευμα. Το 1957, η συγγραφέας, γνωρίζοντας ήδη ότι πάσχει από καρκίνο, είχε η ίδια συντάξει και εκδώσει την εργογραφία της, με τον τίτλο, «Η Αναγραφή μου». Πρόκειται για μια ιδιωτική έκδοση, προ πολλού εξαντλημένη. Πιστεύουμε ότι στο πρόσφατο βιβλίο θα έπρεπε να αναδημοσιεύεται τουλάχιστον ο κατάλογος των βιβλίων της, ο οποίος παραλείπεται και στον αφιερωματικό τόμο του περιοδικού «Επτανησιακά Φύλλα», που κυκλοφόρησε επετειακά προ δεκαετίας. Όσο για την πληροφορία, ότι τα δημοσιεύματά της φθάνουν τα 600 ή στατιστικά δεδομένα για την ειδολογική και χρονολογική κατάταξη του έργου της είναι μικρής αξίας. Αν βοήθησε σε κάτι την Αποστολή το ερευνητικό πρόγραμμα στο οποίο συμμετείχε, δεν ήταν στην ανεύρεση του κειμένου, αλλά στην αξιολόγηση του θέματος. Ειδάλλως, ίσως και να μην ασχολιόταν με ένα πεζό, δημοσιευμένο σε συνέχειες, σε λαϊκό περιοδικό. Ας είναι καλά η ανανέωση της ορολογίας, που εντάσσει την εν λόγω μυθιστορηματική βιογραφία στην θεματική ομπρέλα της φυλετικής ταυτότητας και της παρενδυσίας.
Για την υστεροφημία της Μινώτου φαίνεται να ταιριάζει η τελευταία φράση της μυθιστορηματικής βιογραφίας, που αναφέρεται στην μετά θάνατο διαιώνιση της φήμης της Πάπισσας Ιωάννας: «…αν δεν επρόκειτο για γυναίκα, ορισμένως η ιστορία των παπών θα την κατέτασσε περήφανα δίπλα στους Ουμανιστές εκείνους πάπες που με τ’ όνομά τους λαμπρύνουν τις σελίδες της.» Εκείνο που μένει ζητούμενο είναι δίπλα σε ποιους μια γραμματολογία θα κατέτασσε την Μινώτου. Η όποια απάντηση θα προϋπέθετε επαρκή γνώση του έργου της. Γνωστότερες, σήμερα, είναι οι λαογραφικές της μελέτες χάρις και στις επανεκδόσεις τους. Επίσης, οι ιστορικές της μελέτες, όπως «Το ρεμπελιό των ποπολάρων», καθώς και δυο μυθιστορηματικές βιογραφίες για την Ισαβέλλα Θεοτόκη και τον Τζιάκομο Λεοπάρντι. Ίσως, το λιγότερο γνωστό κομμάτι του έργου της να είναι οι λογοτεχνικές της επιδόσεις. Σύμφωνα με την ειδολογική κατάταξη στην «Αναγραφή» της, όπως την παραθέτει ο Διονύσης Σέρρας, έχει δημοσιεύσει ένα μεγάλο αριθμό διηγημάτων, ωστόσο, δεν αναφέρεται η τύχη τους. Δηλαδή, η συγκέντρωσή τους σε συλλογές από την ίδια ή μετά θάνατο. Επίσης, προσδιορίζεται ότι έχει δημοσιεύσει έξι μυθιστορηματικές βιογραφίες και πάλι χωρίς να διευκρινίζεται πόσες έχουν εκδοθεί σε βιβλίο. Πάντως, ένας σημερινός αναγνώστης παίρνει μια πρώτη γεύση από την πρόσφατη έκδοση.
Έτσι όπως μετεωρίζεται η Πάπισσα Ιωάννα μεταξύ Ιστορίας και μύθου, ο ισχυρισμός της Μινώτου ότι συνέθεσε την αυθεντική ιστορία της δείχνει ουτοπικός. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι πρόκειται για μια αυθεντικά γυναικεία εκδοχή του βίου της. Χάρις στο ρομαντισμό της, που έχει μια μεγάλη δόση πρακτικού πνεύματος, οι ηρωίδες της, τόσο η Πάπισσα όσο και το επινοημένο πρόσωπο της ετεροθαλούς αδελφής της, καθίστανται πιο αληθοφανείς. Όσο για τους ανδρικούς χαρακτήρες, αλλά και την ερωτική συμπεριφορά και των δυο φύλων, έχουν τα γνώριμα χαρακτηριστικά της γυναικείας γραφής, όπως αυτή διαμορφώθηκε στα χρόνια του μεσοπολέμου. Η Αποστολή δίνει μια διεξοδική ανάλυση της υπόθεσης και των υφολογικών χαρακτηριστικών του μυθιστορήματος, σε μια προσπάθεια το βιβλίο της Μινώτου να πάρει τη θέση του στη διεθνή γενεαλογία της Πάπισσας. Εμείς την διεθνή την αγνοούμε, ούτε γνωρίζουμε αν υπάρχει ελληνική αντίστοιχη, εκτός από τις διασκευές και τις αποδόσεις στη δημοτική της «Πάπισσας Ιωάννας» του Ροΐδη. Πιστεύουμε, πάντως, ότι το βιβλίο της Μινώτου προσφέρεται για το ευρύ αναγνωστικό κοινό, που έχει καταλήξει να σημαίνει το γυναικείο και το οποίο αμφιβάλλουμε αν έχει διαβάσει την εκδοχή του Ροΐδη. Εκτός κι αν διάβασε την πρόσφατη, στα νέα ελληνικά, που μάλλον θα το απογοήτευσε, έτσι που αφυδατώνει την περιβόητη ροΐδεια ειρωνεία, χωρίς να προβάλλει σε αντιστάθμισμα έναν γοητευτικό γυναικείο χαρακτήρα.