ΚΕΦΑΛΑΙΟ 27

Ο ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΖΕΙΣ

 Η Επικούρεια φιλοσοφία είναι μια τόσο απλή φιλοσοφία ζωής, που δεν χρειάζεται σχεδόν καμία ερμηνεία. Αρχικά ήταν μόλις κάτι παραπάνω από ένα σύνολο οδηγιών για να ζήσει κανείς μια απλή ζωή με πυξίδα την απόλαυση. Η απόλαυση είναι η μεγάλη μας αποστολή, «η ουσία της ζωής», ο σκοπός όλων των ενεργειών μας για να είμαστε ευτυχείς και να σκορπίζουμε ευτυχία στους φίλους μας. Αυτό είναι το επικούρειο ιδανικό.

Ο κόσμος είναι ένας αποθηκευτικός χώρος γεμάτος από χαρές. Στόχος μας είναι να μαζέψουμε όσο περισσότερες χαρές μπορούμε για μας και τους φίλους μας. Δεν κάναμε εμείς τον κόσμο. Έγινε μόνος του από μια τυχαία συγκέντρωση ατόμων. Αφού έγινε έτσι και είναι απρόσωπος δεν του οφείλουμε τίποτε. Η φροντίδα μας θα πρέπει να είναι να πάρουμε όσο το δυνατό μεγαλύτερο μερίδιο απόλαυσης μπορούμε. Αυτό όμως δεν είναι τόσο απλό, όσο φαίνεται. Είναι πολύ εύκολο να κάνουμε λάθη. Χρειάζεται σοφία για να αποφύγουμε τις βραχύβιες απολαύσεις που κοστίζουν πολύ. Η συσχέτιση κόστους και απόλαυσης, πριν από κάθε μας επιλογή, είναι η ουσία της επικούρειας φιλοσοφίας.

Ο σύγχρονος επικούρειος σοφός

 Αυτός που μπορεί να πάρει τις περισσότερες χαρές με το μικρότερο κόστος στη ζωή είναι ο σύγχρονος επικούρειος σοφός.

Το φαί και το ποτό του σύγχρονου επικούρειου

Το φαί και το ποτό, τα πλέον βασικά της ζωής, χρησιμοποιούνται συχνά ως πεδία εφαρμογής των επικούρειων αρχών. Ο σύγχρονος επικούρειος θα προγραμματίσει τη δίαιτά του, όχι με κριτήριο την άμεση τετριμμένη βραχύβια απόλαυση της γεύσης, παρόλο που δεν θα την περιφρονήσει, αλλά από τις μόνιμες επιπτώσεις στην υγεία του. Θα επιδιώξει με κάθε τρόπο υγιεινές τροφές, καλό-μαγειρεμένες, όμως την εξάντληση από το επιδεικτικό γλέντι θα την αποφύγει, γιατί και τα έξοδα θα είναι πολλά, αλλά και γιατί θα του προκαλέσει αναστάτωση και ακεφιά. Θα βρει με πρακτική εμπειρία, την ποσότητα, την ποιότητα και την ποικιλία της απλής τροφής, που θα τον διατηρήσει σε τέλεια φυσική κατάσταση και θ’ αποφύγει ότι αποκλίνει από την απλότητα της σταθερής απόλαυσης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 26

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

Εισαγωγή

Όλες οι θεωρίες, που αναφέρονται στη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, από τον Αριστοτέλη, ως τον Ρουσσώ και το σύγχρονό μας Σεν, αναδεικνύουν το αίσθημα ικανοποίησης που νοιώθουν όσοι συμμετέχουν στα κοινά. Τα εμπειρικά δεδομένα της περιόδου της Αθηναϊκής συμμετοχικής δημοκρατίας, αλλά και των μετέπειτα συμμετοχικών διαδικασιών σε τοπικό επίπεδο, επιβεβαιώνουν τις παραπάνω θεωρητικές αναλύσεις. Ακόμη και οι προσωπικές μας εμπειρίες από τη συμμετοχή σε επαγγελματικές και κοινωνικές δραστηριότητες ενισχύουν τις απόψεις για τις θετικές συνέπειες της πολιτικής συμμετοχής στην ευημερία. Οι στατιστικές έρευνες σε ευρωπαϊκό επίπεδο δείχνουν αντίθετα, ότι η συμμετοχή των Ευρωπαίων στα κοινά είναι ελάχιστη, μόλις ξεπερνάει το 10%. Πού άραγε να οφείλεται αυτή η αντίφαση μεταξύ θεωρίας και πράξης; Πώς δικαιολογείται το περιορισμένο ενδιαφέρον μας για συμμετοχή στα κοινά τη στιγμή που με τον τρόπο αυτό μπορούμε να βελτιώσουμε την  οικονομική  μας  ευημερία  και  παράλληλα  να  απολαύσουμε  τη  χαρά  που προσφέρει η συμμετοχή; Στο ερώτημα αυτό είναι αναγκαίο να δώσουμε πειστικές απαντήσεις προκειμένου να καθορίσουμε και τη δική μας προσωπική στάση απέναντι στην πολιτική συμμετοχή.

Η άσκηση της πολιτικής στα σύγχρονα δημοκρατικά πολιτεύματα ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της κυβέρνησης. Οι πολίτες σύμφωνα με το σύνταγμα, δεν έχουν καμία δυνατότητα συμμετοχής στη διακυβέρνηση της Χώρας και επομένως δεν έχουν την ευχέρεια να προωθήσουν την οικονομική τους ευημερία με άμεσο τρόπο, ούτε βέβαια να αισθανθούν ικανοποίηση από ενδεχόμενη ενεργητική συμμετοχή τους στα κοινά. Με βάση το πολίτευμα, οι πολίτες εναποθέτουν τις τύχες τους στην Κυβέρνηση που εκλέξανε για τέσσερα, ή πέντε χρόνια, εν λευκώ, χωρίς κανένα έλεγχο και δυνατότητα παρέμβασης, οτιδήποτε και αν συμβεί. Η συμμετοχή τους στα κοινά έχει στιγμιαία διάρκεια κι αφορά μόνο την ψήφιση Κυβέρνησης. Η παθητική αυτή μορφή συμμετοχής, σύμφωνα με τις περισσότερες θεωρητικές αναλύσεις και έρευνες, όχι μόνο δεν αποφέρει προσωπική χαρά, αλλ’ αντίθετα μπορεί να  προκαλεί  και  λύπη.  Γιατί  οι  προσδοκίες,  που  καλλιεργούν  οι  πολιτικοί  στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, συχνά διαψεύδονται μετά τις εκλογές και οι πολίτες μετανιώνουνε για τον πολύτιμο χρόνο που σπαταλήσανε σε πολιτική δραστηριοποίηση.

Μετά  τις  εκλογές  η  Κυβέρνηση  απαλλαγμένη  από  ενοχλητικές  λαϊκές παρεμβάσεις μπορεί με άνεση να εκπληρώνει τις δεσμεύσεις που ανάλαβε απέναντι στους οικονομικά ισχυρούς και το ιερατείο, που υποστηρίξανε την εκλογή της. Σήμερα, ακόμη και οι πλέον δύσπιστοι, ή αφελείς έχουν πεισθεί, ότι στο πολίτευμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας η Κυβέρνηση εκπροσωπεί και εκφράζει τα συμφέροντα της οικονομικής ολιγαρχίας και της Εκκλησίας. Η στενή σχέση και συνεργασία πολιτικών και άρχουσας τάξης αποδεικνύεται επί πλέον από την υπέρμετρη προώθηση του καταναλωτικού προτύπου ζωής. Καταναλωτισμός και πολιτική είναι άρρηκτα συνδεμένα. Χωρίς πολιτική καθοδήγηση και υποστήριξη ο καταναλωτισμός σταδιακά ατονεί. Οι βασικές καταναλωτικές ανάγκες των πολιτών καλύπτονται με το χρόνο, οι πωλήσεις και τα κέρδη των επιχειρήσεων μειώνονται και οι επιχειρηματίες χάνουν τη δύναμη που έχουν. Γι αυτό η ροπή στην κατανάλωση χρειάζεται  να  ενθαρρύνεται  και  να  ενισχύεται  πάντοτε.  Στην  κατεύθυνση  αυτή κινούνται  συνήθως  οι  κυβερνητικές  πολιτικές,  που  προωθούν  την  ιδιωτική  και κρατική κατανάλωση με το πρόσχημα της οικονομικής ανάπτυξης και της ευημερίας των πολιτών.

Οι   απλές   αυτές   σκέψεις   μας   οδηγούν   στη   διαπίστωση,   ότι   η   έλλειψη συμμετοχικών διαδικασιών οφείλεται στο πολίτευμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, που όπως το δηλώνει και η επωνυμία του δεν πιστεύει στη λαϊκή συμμετοχή. Την εποχή που επινοήθηκε αποτελούσε μια σημαντική λαϊκή κατάκτηση σε σύγκριση με τα προϋπάρχοντα τυραννικά και αυταρχικά καθεστώτα. Σήμερα δεν εξυπηρετεί πλέον τα λαϊκά συμφέροντα και έχει μετατραπεί σε μέσο εκμετάλλευσης των  απλών  ανθρώπων  από  την  άρχουσα  τάξη.  Η  άνοδος  του  βιοτικού  και πολιτιστικού επιπέδου των λαών τις τελευταίες δεκαετίες δεν συνοδεύτηκε από παράλληλη βελτίωση των όρων διακυβέρνησής τους, με αποτέλεσμα οι πολίτες να απέχουν από τα κοινά, σε έκφραση δυσαρέσκειας για τις στρεβλές πολιτικές διεργασίες. Μια θετική διέξοδος γι αυτούς θα ήταν η συμπλήρωση των θεσμών του αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος με διαδικασίες άμεσης λαϊκής συμμετοχής, που θα αφορούν τον έλεγχο της κυβέρνησης και τη διαχείριση δημόσιων υποθέσεων. Η διεκδίκηση μιας τέτοιας ριζοσπαστικής αλλαγής εκτιμάται, ότι θα προκαλέσει την άρνηση και την αντίδραση της «άρχουσας ισχυρής τρόικας» και θα αποτελέσει αφετηρία μακροχρόνιων αγώνων για όσους το επιλέξουν.

Η πολιτική συμμετοχή στην Αρχαία Ελλάδα

Η έννοια της πολιτικής που σφυρηλατήθηκε στην Αρχαία Ελλάδα σημαδεύτηκε από την ιστορική εμφάνιση της ανεξάρτητης πόλης-κράτους και την πολυμορφία των καθεστώτων που επικράτησαν σ’ αυτά. Η «πόλις» συνδέθηκε με την ακμή του ανθρώπινου πολιτισμού και αποτέλεσε το κύριο πεδίο ολοκλήρωσης των ανθρώπινων αναζητήσεων. Ήταν ο χώρος που έδινε στους ανθρώπους τη δυνατότητα συνεργασίας για την αναζήτηση της «καλής» ζωής», αλλά και αμφισβήτησης, όταν οι επιδιώξεις τους έρχονταν σε σύγκρουση. Οι φιλοσοφίες ξεκινούσαν με επιχειρήματα για τη χρησιμότητα  της  πολιτικής,  για  το  ποιοί  θα  μπορούσαν  να  συμμετέχουν  στην πολιτική και για ποιο λόγο, επιχειρήματα που χρησιμοποιήθηκαν στις αντιπαραθέσεις για ιδεολογικό και υλικό έλεγχο. Οι συγκρούσεις αυτές εντάχτηκαν κάτω από την ιδέα της δικαιοσύνης, όπως αυτή εξελίχθηκε από την αρχαϊκή περίοδο, μες από τα έργα του Ομήρου. Η Δικαιοσύνη επινοήθηκε από τους ποιητές, νομοθέτες και φιλόσοφους, ως μια επωφελής δομή για όλες τις κατηγορίες των πολιτών, πλούσιους και φτωχούς, ισχυρούς και ασθενείς, διότι απέκλειε τη δυνατότητα εκμετάλλευσης ανθρώπου  από  άνθρωπο.  Έτσι,  η  Δικαιοσύνη  θεωρούνταν  προϋπόθεση  για  την ισότητα των πολιτών και πιστευόταν πως ήταν ο «όρος», ώστε τ’ ανθρώπινα καθεστώτα να είναι αποδεκτά από τους θεούς. Με θεμέλιο τη δικαιοσύνη, η πολιτική ζωή επέτρεπε στους φορείς της να αναπτυχθούν και να επιτύχουν τον πρωταρχικό ανθρώπινο στόχο της ευτυχίας, εκφράζοντας μια αστική μορφή αρετής, που επιδιώκει την ευτυχία και την επιτυχία μέσα από τα ανταγωνιστικά φόρα της πόλης.

Η Δικαιοσύνη εξαρτιόταν από την αντιμετώπιση των ίσων πολιτών, ως ίσων. Ωστόσο, η αντίληψη της έννοιας της ισότητας υπήρξε μεγάλο πολιτικό θέμα, καθώς ήταν ένα από τα καίρια σημεία διαφορετικότητας των δημοκρατικών και των ολιγαρχικών καθεστώτων. Τα ολιγαρχικά καθεστώτα θεωρούσαν ίσους, μόνο όσους ανήκαν στην πλούσια ελίτ. Τα δημοκρατικά, όλους τους γηγενείς και ελεύθερους άνδρες. Ωστόσο οι σκλάβοι δεν είχαν δικαιώματα σε κανένα καθεστώς. Αλλά και οι γυναίκες δεν θεωρούνταν ίσες. Ο αποκλεισμός των γυναικών της Αθήνας, από την ενεργό ιδιότητα του πολίτη, ήταν αισθητή διάκριση και προκαλούσε φανταστικές ιστορίες επικράτησης των γυναικών στην πολιτική, όπως στις κωμωδίες του Αριστοφάνη (Λυσιστράτη, Εκκλησιάζουσες) και σε τραγωδίες (Μήδεια, Φαίδρα, Τρωάδες). Μεταξύ των ίσων, όπως και αν αυτοί ορίζονταν, υπήρχε πολιτικός χώρος για συμμετοχή σε ομιλίες, στη λήψη αποφάσεων και στη δράση. Αυτή η εφεύρεση ήταν το «σήμα κατατεθέν» του κλασικού ελληνικού κόσμου. Οι πολίτες, είτε οι λίγοι, συνήθως οι πλούσιοι, είτε οι πολλοί, συμπεριλαμβανομένων των φτωχότερων, συμμετείχαν στην άσκηση των δημόσιων υποθέσεων.

Όλες οι σύγχρονες συζητήσεις, που θεωρούν την πολιτική συμμετοχή ως καλή δράση, οφείλονται έστω και έμμεσα στον Αριστοτέλη. Στις αναλύσεις του περί πολιτικής τόνιζε, ότι «ένα κράτος δεν είναι μια απλή κοινωνία που ζει σε ένα κοινό τόπο, που ιδρύθηκε για την πρόληψη του εγκλήματος και για χάρη της αμοιβαίας ανταλλαγής», αλλά μάλλον «μια κοινότητα οικογενειών ενωμένη στην ευημερία, για χάρη μιας τέλειας και με αυτάρκεια ζωής». Ο Αριστοτέλης εκτιμούσε την πολιτική συμμετοχή μόνο στο βαθμό που αποτελούσε έκφραση αρετής. Χωρίς αρετή, η συμμετοχή αποτιμούνταν στη βάση σκοπιμοτήτων. Στο έργο του περί πολιτικής έγραψε: «Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του ένα ζώο, που προορίζεται να ζήσει σε πόλη». Επίσης, στόχος του κράτους είναι: «Να διασφαλίσει την καλή ποιότητα του χαρακτήρα των μελών του και να εξασφαλίσει, ότι όλοι όσοι περιλαμβάνονται σε αυτό είναι ελεύθεροι από την αδικία και από οποιαδήποτε μορφή κακού». Οποιαδήποτε αληθινή πόλη, ως εκ τούτου, «πρέπει να αφοσιωθεί στο σκοπό της ενθάρρυνσης της καλοσύνης». Κατά τον Αριστοτέλη, με το να ζουν οι πολίτες σύμφωνα με τους νόμους μιας καλής πολιτείας βοηθούν στην ανάπτυξη της δικαιοσύνης, της καλοσύνης και της καλής ποιότητας του χαρακτήρα τους. Σε άλλα σημεία του περί πολιτικής έργου του υποστήριζε, ότι η συμμετοχή των πολλών στη λήψη μιας απόφασης μπορεί να κάνει την απόφαση καλύτερη. Στη συνέχεια έβαλε το βασανιστικό ερώτημα: «Ποιος τρόπος ζωής είναι πιο επιθυμητός, να ενωθεί κανείς με τους άλλους πολίτες και να ’χει μερίδιο στις δραστηριότητες του κράτους, ή να ζήσει σε αυτό ως ξένος, απαλλαγμένος από τους δεσμούς της πολιτικής κοινωνίας»; Ο Αριστοτέλης πρότεινε τη συμμετοχή στην ενεργό πολιτική αμιγώς μόνο για χάρη της. Η περιγραφή του για την ιδιότητα του πολίτη, ως «συζητούντα και κρίνοντα» και ως συμμετέχοντα στην ανάληψη διοίκησης εκ περιτροπής, «λαμβάνοντας υπόψη το συμφέρον των άλλων», έβαλε τη βάση, από την οποία αργότερα οι στοχαστές θα μπορούσαν να κατασκευάσουν μια θεωρία για την εκπαιδευτική αξία της συμμετοχής στις πολιτικές διαδικασίες. Ο Αριστοτέλης έβαλε στην πνευματική ατζέντα του δυτικού κόσμου την ιδέα, ότι ο σκοπός της κυβέρνησης είναι να αναπτύξει το χαρακτήρα των πολιτών. Οι απόψεις του ακολουθούσαν την ελληνική αντίληψη του ανθρώπου ως εκ φύσεως πλάσματος της πόλης, που αναπτύσσει όλες του τις δυνατότητες με κοινή ευθύνη για τους νόμους, σύμφωνα με τους οποίους ζει.

Οι φιλοσοφικές απόψεις του Πλάτωνα για μια ιδανική πολιτεία και κυβέρνηση, είχαν σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις. Μερικά από τα πιο γνωστά του δόγματα περιέχονται στην «Πολιτεία», στους «Νόμους» και στον «Πολιτικό». Ο Πλάτωνας, μέσα από τα λόγια του Σωκράτη υποστήριξε, ότι οι κοινωνίες έχουν μια τριμερή ταξική δομή, που συμβολίζει τις αντίστοιχες κοινωνικές τάξεις, την Παραγωγική, την Προστατευτική και τη Διοικητική. Η Παραγωγική τάξη είναι οι εργαζόμενοι, οι εργάτες, οι ξυλουργοί, οι υδραυλικοί, οι κτίστες, οι έμποροι, οι αγρότες, οι κτηνοτρόφοι  και  αντιπροσωπεύεται  από  την  κοιλιά  και  την  «όρεξη».  Η Προστατευτική τάξη είναι οι πολεμιστές και οι φρουροί, είναι τολμηροί, δυνατοί και γενναίοι, γι αυτό αντιπροσωπεύονται από το στήθος και αντιστοιχούν στο «πνεύμα». Η Διοικητική τάξη είναι οι Κυβερνήτες, ή Βασιλείς φιλόσοφοι, που είναι έξυπνοι, λογικοί, αυτόνομοι, ερωτευμένοι με τη σοφία, κατάλληλοι για λήψη αποφάσεων.

Αυτοί είναι πολύ λίγοι, αντιπροσωπεύονται από το κεφάλι και αντιστοιχούν στην«λογική». Στηριζόμενος στο μοντέλο αυτό ο Πλάτων απέρριπτε τις αρχές της αθηναϊκής δημοκρατίας διότι υποστήριζε, ότι οι πολλοί, που συμμετέχουν στη δημοκρατική διοίκηση, δεν έχουν την ικανότητα αυτή. Μόνο λίγοι άνθρωποι έχουν την ιδιότητα της διοίκησης. Οι «βασιλιάδες φιλόσοφοι», που συνδυάζουν λογική και σοφία. Υποστήριζε ο Πλάτων: «Μέχρι να διοικήσουν οι φιλόσοφοι ως βασιλείς, ή εκείνοι που τώρα είναι βασιλιάδες μάθουν να φιλοσοφούν, δηλαδή μέχρι η πολιτική και η φιλοσοφία να συμπέσουν απόλυτα, οι πόλεις δεν θα έχουν ανάπαυση από τα δεινά … ούτε πιστεύω η ανθρώπινη φυλή».

Στο πλαίσιο των ελληνιστικών βασιλείων, που δημιουργήθηκαν κάτω από την επικυριαρχία των Μακεδόνων και των Ρωμαίων, προέκυψαν σημαντικές εξελίξεις στην κλασσική πολιτική σκέψη και πρακτική. Οι κυνικοί φιλόσοφοι αρνούνταν συνολικά το ρόλο της Πόλης, οι Επικούρειοι απέφευγαν την πολιτική συμμετοχή και οι σκεπτικιστές φιλόσοφοι δεν έπαιρναν θέση. Έτσι, μόνον οι Στωικοί ενέκριναν τη συμμετοχή στην πολιτική ζωή, συνδυάζοντας, κατά πρωτότυπο τρόπο «κυνικές» και

«πλατωνικές» θέσεις. Σύμφωνα με τους Στωικούς, μια πόλη είναι ένα σύστημα ανθρώπων, που έχει μια ισχυρότερη ένωση από αυτήν που επιβάλλει ο νόμος. Αυτή η ένωση καθορίζεται από τη λογική, που παρέχει «το πρότυπο του σωστού, ή λάθους, προτείνοντας στα φυσικά πολιτικά ζώα τα πράγματα που πρέπει να γίνουν και απορρίπτοντας τα πράγματα που δεν πρέπει. Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει συμβεί, ούτε υπάρχει στις ανθρώπινες κοινωνίες». Αφού λοιπόν δεν επικρατεί η λογική στην καθημερινή  πολιτική,  θα  υπέθετε  κανείς  ότι  οι  στωικοί  θα  κρατούσαν  αρνητική στάση απέναντι στην ενεργητική συμμετοχή στα κοινά. Παραδόξως, όπως μας πληροφορεί ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκα, ο ιδρυτής της Στοάς Ζήνων υποστήριξε, ότι ένας σοφός «θα συμμετάσχει στην πολιτική, εκτός και αν κάτι τον εμποδίζει». Τόσο ο Ζήνωνας, όσο και ο Χρύσιππος αργότερα έγραψαν, ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά πρέπει να είναι εναρμονισμένη με την ιδέα ενός «φυσικού νόμου», που εκφράζεται γενικά μες από μια δέσμευση για νόμο και τάξη.

Ο επικούρειος πολιτικός αναχωρητισμός

Οι Επικούρειοι χαρακτηρίζονταν αντί-πολιτικοί στοχαστές, αν και οι θέσεις τους αποτελούσαν μια πιο σύνθετη αξιολόγηση της προέλευσης και της φύσης της πολιτικής. Η πολιτική γι αυτούς δεν ήταν μέρος της καλής ζωής, ή μέσο εκπλήρωσης της ανθρώπινης φύσης, όπως ήταν για τον Αριστοτέλη. Εκτιμούσαν αντίθετα τη δικαιοσύνη γιατί εξυπηρετεί χρησιμότητα. Η δικαιοσύνη για τους επικούρειους είναι επιθυμητή, γιατί εξασφαλίζει στους ανθρώπους προστασία και ασφάλεια, στοιχεία απαραίτητα για τη γαλήνη της ψυχής. Ο θεμιτός και αναγκαίος ρόλος της πόλης είναι να προσφέρει στους πολίτες ασφαλή διαβίωση, αυτό όμως δεν σημαίνει, ότι με το να ασχολείται κανείς ενεργά με τα δημόσια πράγματα απολαμβάνει μεγαλύτερη ασφάλεια. Αντίθετα, ο επικούρειος σοφός άνθρωπος απέχει από την ενεργητική πολιτική γιατί πιστεύει, ότι οι ανασφάλειες της ζωής εξυπηρετούνται καλύτερα με τη δημιουργία μιας παρέας φίλων. Μια κύρια «δόξα» έλεγε: «Ο άνθρωπος με ευγενικό χαρακτήρα ασχολείται κατά κύριο λόγο με τη σοφία και τη φιλία. Από αυτές, η πρώτη είναι ένα θνητό καλό, αλλά η τελευταία είναι αθάνατη». Επίσης ο Επίκουρος έλεγε: «Ο σοφός δεν ασχολείται με την πολιτική, εκτός και αν προκύψει σοβαρός λόγος» και επί πλέον, «ζήσε στην αφάνεια» και «ας απελευθερώσουμε τον Εαυτό μας από τη φυλακή των καθημερινών υποθέσεων και της πολιτικής».

Ο επικούρειος δεν θα κάνει συμβιβασμούς για να ικανοποιήσει φιλοδοξίες, δεν θα κάνει  ψεύτικες  φιλίες,  ούτε  θα  κολακεύσει  την  κοινή  γνώμη  θυσιάζοντας  την αλήθεια. Θ’ ασχοληθεί με την πολιτική μόνο, όταν το απαιτήσουν κρίσιμες συνθήκες και όταν δεν γίνεται να διασφαλίσει την ψυχική του ηρεμία διαφορετικά και πάντα με οδηγό τη φιλοσοφία. Δυστυχώς, δεν έχουν διασωθεί τα βιβλία του Επίκουρου, Περί αιρέσεων και Φυγών και το Περί Βίων, στα οποία ανέπτυσσε διεξοδικά το θέμα της ανάμιξης στην πολιτική. Τις απόψεις του τις μαθαίνουμε από τρίτες πηγές, όπως από την πολεμική που ασκούσε στη φιλοσοφία του ο ιστορικός του 1ου μ. Χ αιώνα Πλούταρχος. Στις κατηγορίες που του απηύθυνε, ότι κρατά ανεύθυνη και αυτάρεσκη στάση απέναντι στην πολιτική, οι επικούρειοι απαντούσαν ότι η φιλοσοφία τους, η οργανωτική δομή του Κήπου και η υποδειγματική συμπεριφορά τους, προσφέρουν ένα  εναλλακτικό  πρότυπο  κοινωνικής  οργάνωσης,  που  εμπνέει  τον  κόσμο  και στηρίζει τις αξίες της δικαιοσύνης, της φιλίας, της σοφίας και της οικονομικής αλληλεγγύης.

[…]

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ